Zespoły samonastawne stojące

Czym są zespoły samonastawne stojące?

Zespoły samonastawne stojące to kompletne jednostki łożyskowe składające się z samonastawnego łożyska kulkowego oraz oprawy o konstrukcji stojącej, przystosowanej do montażu na płaskiej powierzchni. Tego typu zespoły należą do najczęściej stosowanych rozwiązań w technice łożyskowej, ze względu na swoją uniwersalność, prostotę montażu i zdolność kompensowania niewspółosiowości.

Główne zastosowanie znajdują w maszynach, w których wał podparty jest od dołu, a konstrukcja umożliwia przymocowanie oprawy bezpośrednio do ramy, płyty montażowej lub innego płaskiego elementu nośnego. Ich budowa pozwala na przenoszenie obciążeń promieniowych, a w ograniczonym zakresie również osiowych – w zależności od typu mocowania i klasy łożyska.

Budowa i charakterystyka konstrukcyjna

Zespół samonastawny stojący składa się z dwóch kluczowych komponentów:

1. Łożysko kulkowe samonastawne, osadzone w kulistym gnieździe oprawy. Taka geometria umożliwia wychylenia pierścienia zewnętrznego względem oprawy w zakresie kilku stopni, co kompensuje niewspółosiowości pomiędzy wałem a miejscem montażu.
2. Oprawa stojąca, wykonana zazwyczaj z żeliwa szarego lub sferoidalnego, wyposażona w dwa otwory montażowe umieszczone równolegle do osi wału. Podstawa oprawy jest płaska i przystosowana do przykręcenia bezpośrednio do konstrukcji nośnej maszyny lub urządzenia.

Charakterystyczną cechą opraw stojących jest ich zwarta, blokowa forma, która zapewnia stabilność i dobre przenoszenie sił na podłoże. Otwory montażowe są ułożone prostopadle do osi wału.

Odmiany opraw stojących

W obrębie kategorii zespołów samonastawnych stojących występuje kilka typowych odmian konstrukcyjnych, które różnią się detalami budowy, gabarytami oraz opcjami montażowymi:

UCP

Najbardziej popularny typ zespołu stojącego. Posiada dwa przelotowe otwory montażowe. Dostępne w szerokim zakresie rozmiarów wałów (od kilkunastu do kilkudziesięciu milimetrów średnicy). Może występować w wersji z uszczelnieniem standardowym lub wzmocnionym.

UCPA

Wąska oprawa stojąca – przeznaczona do aplikacji, w których istotne jest ograniczenie wymiarów. Charakteryzuje dwoma nieprzelotowymi, gwintowanymi otworami montażowymi

UCPX

Zespół o zwiększonych gabarytach, przeznaczony do pracy w warunkach dużych obciążeń i intensywnej eksploatacji. Grubsze ścianki oprawy i powiększone wymiary umożliwiają pracę przy wyższych momentach sił działających na wał.

Rodzaje mocowania łożysk na wale

Zespoły samonastawne stojące mogą być oferowane z różnymi metodami mocowania łożyska na wale, m.in.:

• kołki dociskowe – najprostsze rozwiązanie, przeznaczone do pracy przy umiarkowanych prędkościach i obciążeniach,
• tuleja mimośrodowa – pozwala na szybki montaż i demontaż, często stosowana w maszynach rolniczych,
• tuleja wciągana – bardziej precyzyjne osadzenie, stosowane przy większych obciążeniach osiowych i promieniowych,

Wybór sposobu mocowania zależy od specyfiki układu napędowego, sił działających na łożysko oraz częstotliwości przeglądów i serwisowania.

Uszczelnienia w zespołach stojących

Oprawy stojące są standardowo wyposażane w uszczelnienia zintegrowane z łożyskiem lub wbudowane w strukturę zespołu. Do najczęściej stosowanych należą:

• uszczelki wargowe (RS, 2RS) – skuteczna ochrona w warunkach zapylenia, obecności wilgoci i smarów. Często z dodatkowymi osłonami metalowymi
• trójwargowe uszczelnienia elastomerowe – konstrukcje przystosowane do pracy w środowisku błotnistym, rolniczym i wilgotnym, gdzie występuje silne zabrudzenie układu,

Zastosowanie odpowiedniego uszczelnienia ma bezpośredni wpływ na trwałość łożyska i ograniczenie potrzeby częstej konserwacji.

Typowe zastosowania zespołów stojących

Zespoły samonastawne z oprawą stojącą mają bardzo szeroki zakres zastosowań, m.in.:

Przemysł:

• maszyny transportowe i przenośniki taśmowe,
• napędy pasowe w wentylatorach i sprężarkach,
• urządzenia do pakowania, sortowania, paletyzacji,
• automaty przemysłowe i linie montażowe.

Rolnictwo:

• maszyny do siewu, nawożenia, zbioru i belowania,
• przenośniki ślimakowe i podajniki paszowe,
• urządzenia czyszczące i przesiewające zboża,

Konstrukcja zespołów stojących zapewnia odporność na dynamiczne obciążenia, wibracje oraz niekorzystne warunki środowiskowe, dlatego są chętnie stosowane w aplikacjach mobilnych i stacjonarnych.

Dobór i eksploatacja

Podczas doboru zespołu stojącego należy zwrócić uwagę na:

• średnicę wału i jego tolerancję,
• typ mocowania łożyska,
• zakres temperatury pracy,
• obecność czynników korozyjnych, pyłu i wody,
• typ oraz intensywność obciążeń,
• konieczność okresowego smarowania.

W eksploatacji istotne jest, aby utrzymywać właściwy poziom środka smarnego oraz kontrolować stan uszczelnień i stabilność mocowania zespołu do podłoża. Przegląd techniczny i smarowanie zgodnie z harmonogramem konserwacyjnym pozwalają znacząco wydłużyć żywotność całego układu.

Podsumowanie

Zespoły samonastawne stojące to jedne z najbardziej wszechstronnych i niezawodnych elementów łożyskowania wałów w konstrukcjach maszyn przemysłowych i rolniczych. Prosta, lecz skuteczna konstrukcja oparta na samonastawnym łożysku kulkowym osadzonym w solidnej oprawie żeliwnej lub stalowej, zapewnia odporność na niewspółosiowości, drgania i zanieczyszczenia.

Dostępność wielu odmian konstrukcyjnych, różnych systemów mocowania oraz rozwiązań uszczelniających pozwala na precyzyjne dopasowanie zespołu stojącego do warunków konkretnej aplikacji. To sprawia, że stanowią one podstawowy wybór w sytuacjach, gdzie niezawodność i prostota obsługi są kluczowe.

Sprawdź również

• Zespoły samonastawne
• Zespoły samonastawne kołnierzowe
• Zespoły samonastawne naciągowe