Akcesoria łożyskowe

Czym są akcesoria do łożysk i jaka jest ich rola?

Akcesoria łożyskowe to szeroka grupa elementów mechanicznych stosowanych w celu poprawnego osadzenia, zabezpieczenia i ustalenia pozycji łożysk tocznych na wale lub w oprawie. Ich zastosowanie jest nieodzowne w wielu układach, w których precyzja montażu, pewność mocowania i możliwość przenoszenia sił osiowych mają kluczowe znaczenie dla niezawodnej pracy całego zespołu.

Do najczęściej stosowanych akcesoriów do łożysk należą: tuleje wciągane, tuleje wciskane, nakrętki łożyskowe oraz podkładki zębate. Każdy z tych elementów pełni określoną funkcję w montażu i eksploatacji łożysk – zarówno w oprawach dzielonych, jak i w układach z bezpośrednim osadzeniem na wale.

Tuleje wciągane i wciskane – funkcjonalność i zastosowanie

Tuleje wciągane

Tuleje wciągane (oznaczane zwykle jako H lub HA) to stożkowe tuleje montażowe umożliwiające osadzanie łożysk o stożkowym otworze wewnętrznym na cylindrycznym wale. Montaż odbywa się poprzez nasunięcie tulei na wał, a następnie wciągnięcie łożyska na tuleję za pomocą odpowiedniej nakrętki i podkładki.

Główne zalety tulei wciąganych:

• pozwalają na szybki montaż i demontaż łożysk bez potrzeby obróbki wału,
• umożliwiają kompensację niewielkich niedokładności geometrycznych wału,
• zapewniają mocne i stabilne osadzenie nawet przy dużych obciążeniach,
• są szeroko stosowane w oprawach dzielonych oraz w układach, gdzie łożyska muszą być osiowo ustalone.

Tuleje wciągane wykorzystywane są m.in. w układach z łożyskami baryłkowymi, kulkowymi wahliwymi oraz samonastawnymi - w wentylatorach, przekładniach i maszynach ciężkich.

Tuleje wciskane

Tuleje wciskane (oznaczane jako AH, AHX) to elementy stosowane odwrotnie niż tuleje wciągane – umożliwiają osadzanie łożysk o stożkowym otworze na cylindrycznej powierzchni wału. Tuleja jest wciskana pomiędzy wał a łożysko, co powoduje rozszerzenie łożyska i jego ściślejsze dopasowanie. Demontaż tulei odbywa się z pomocą odpowiedniej nakrętki.

Cechy tulei wciskanych:

• umożliwiają precyzyjne ustawienie luzu łożyska poprzez kontrolowanie głębokości osadzenia,
• zapewniają dużą sztywność połączenia,
• stosowane są głównie w zastosowaniach wymagających wysokiej dokładności montażu.

Zarówno tuleje wciskane, jak i wciągane, wykonywane są z wysokiej jakości stali i są przystosowane do pracy w układach dynamicznych z dużymi obciążeniami.

Nakrętki łożyskowe – zabezpieczenie i ustalanie pozycji

Nakrętki łożyskowe (często oznaczane jako KM, HM, KMT, KML) są nieodzownym elementem przy montażu łożysk na wałach oraz przy mocowaniu tulei wciąganych i demontażu wciskanych. Ich głównym zadaniem jest ustalenie położenia łożyska osiowo i zabezpieczenie przed jego przemieszczeniem wzdłuż wału podczas pracy.

Cechy nakrętek łożyskowych:

• wykonane są z utwardzanej stali, przystosowane do pracy przy dużych momentach dokręcania,
• współpracują z rowkiem wpustowym, pierścieniem zabezpieczającym lub podkładką zębatą,
• mogą być stosowane zarówno do montażu łożysk, jak i do ustalania pozycji innych elementów (np. kół zębatych, sprzęgieł, tarcz),
• umożliwiają precyzyjne ustawienie luzu wstępnego lub napięcia w łożysku posiadającym stożkowy otwór wewnętrzny.

W praktyce przemysłowej nakrętki łożyskowe są wykorzystywane zarówno przy pierwszym montażu, jak i podczas prac serwisowych – ich odpowiedni dobór i moment dokręcenia mają bezpośredni wpływ na trwałość łożyska.

Podkładki zębate – mechaniczne zabezpieczenie przed samoodkręcaniem

Podkładki zębate (oznaczane jako MB) to cienkie pierścienie stalowe z zębami i językami służącymi do mechanicznego zabezpieczania nakrętek łożyskowych przed samoczynnym odkręceniem. Wykorzystuje się je szczególnie tam, gdzie występują wibracje, zmienne obciążenia osiowe lub praca w trybie rewersyjnym.

Podstawowe funkcje podkładek zębatych:

• uniemożliwiają samodzielne luzowanie nakrętki pod wpływem drgań,
• współpracują z rowkami wpustowymi na wale oraz nacięciami na nakrętce,
• zapewniają trwałe i niezawodne zabezpieczenie bez potrzeby stosowania klejów lub zawleczek.

Podkładki zębate stosowane są w połączeniach z tulejami montażowymi, na wałach maszyn roboczych, osiowych układach napędowych oraz wszędzie tam, gdzie bezpieczeństwo mechaniczne połączenia ma kluczowe znaczenie.

Zastosowania akcesoriów łożyskowych

Akcesoria do łożysk są niezbędne w każdym przypadku, gdy konieczne jest:

• mocowanie łożysk o otworze stożkowym na wale cylindrycznym lub stożkowym czopie wału,
• precyzyjne ustalanie osiowe łożyska na wale,
• regulacja luzu wewnętrznego łożyska wahliwego lub baryłkowego,
• zabezpieczenie połączenia gwintowanego przed odkręceniem,
• uproszczenie montażu i demontażu łożysk bez uszkodzenia wału.

Są powszechnie stosowane w:

• silnikach elektrycznych i przekładniach,
• układach wentylatorowych i pompach,
• maszynach transportowych, papierniczych i wydobywczych.

Dzięki odpowiedniemu doborowi akcesoriów możliwe jest skrócenie czasu montażu, poprawa precyzji ustawienia oraz zwiększenie trwałości całego układu łożyskowego.

Podsumowanie

Akcesoria łożyskowe, takie jak tuleje montażowe (wciągane i wciskane), nakrętki łożyskowe oraz podkładki zębate, pełnią kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układów łożyskowych. Ich zadaniem jest nie tylko ułatwienie montażu i demontażu łożysk, ale także zapewnienie stabilnego osadzenia i bezpieczeństwa pracy mechanizmów obracających się pod obciążeniem.

Dzięki uniwersalności, trwałości i różnorodności typów, akcesoria do łożysk są nieodłącznym elementem każdej profesjonalnej instalacji mechanicznej, niezależnie od branży i warunków eksploatacji. Ich prawidłowy dobór i montaż to istotny krok w kierunku wydłużenia żywotności łożysk i niezawodności całej maszyny.

Sprawdź również

• Tuleje do łożysk
• Nakrętki do łożysk
• Podkładki do łożysk